Elewacja jest elementem, który w decydującym stopniu wpływa na wygląd budynku. Odpowiednio wybrany materiał może pomóc w podkreśleniu walorów estetycznych przygotowanego przez architekta projektu, a także ułatwić zamaskowanie niektórych jego mankamentów. Stosując właściwe połączenie barw i wielkości użytych elementów mamy szansę na optyczne zwiększenie lub zmniejszenie niektórych powierzchni ścian, w zależności od tego, w jakim stopniu chcemy wpłynąć na to, jak prezentuje się cała bryła. Istotny jest również sam dobór materiału – niektóre z dostępnych rozwiązań pozwolą na podkreślenie związków z lokalnymi tradycjami architektoniczno-budowlanymi, inne podniosą prestiż budynku, a jeszcze inne będą w stanie zagwarantować mu unikalny wygląd. Wśród rodzajów materiałów, jakie mogą być zastosowane na fasadzie domu czy obiektu użytkowego na szczególne zainteresowanie zasługuje kamień naturalny, a zwłaszcza łupek skalny. Postanawiając o wyborze takiego rodzaju wykończenia ścian zewnętrznych, można zdecydować się zarówno na elewację fugowaną z łupku, jak i wykonanie elewacji bez spoiny. Przyjrzyjmy się bliżej właściwościom łupku oraz sprawdźmy, w jaki sposób można ułożyć go na elewacji budynku.
Łupek jako materiał na elewację budynku
Kamień naturalny to jeden z najbardziej eleganckich materiałów budowlanych, który znacznie podnosi estetykę budynku niezależnie od tego, czy zostanie użyty do wykonania elewacji, ułożenia powierzchni tarasu, schodów czy ścieżek ogrodowych. Prezentuje się dobrze zarówno wówczas, gdy pokrywa całość ścian zewnętrznych, jak i wtedy, kiedy zastosuje się go jedynie na ich części, np. w okolicach wejścia do budynku, tarasu bądź okien. Bardzo często jest wykorzystywany do wykończenia cokołu budynku, świetnie sprawdzi się jako okładzina ogrodowych murków, elementów małej architektury albo użytkowych budynków wolnostojących. Bardzo efektownie kamień naturalny prezentuje się również na ogrodzeniach.
Do wykonywania elewacji można wykorzystywać różne rodzaje kamienia, jednak w naszym klimacie szczególnie dobrze sprawdzają się gatunki rodzime, ze względu na panujące warunki atmosferyczne. Ciekawym rodzajem kamienia naturalnego jest łupek szarogłazowy, będący skałą okruchową, składającą się z wielu minerałów – kwarcu, skaleni, chlorytów oraz łyszczków związanych bardzo drobnym spoiwem, Szarogłaz jest jedną z odmian piaskowca, a będąc skałą osadową, ma układ warstwowy, co pomaga w uzyskiwaniu z niego elementów o stosunkowo płaskiej, lecz zróżnicowanej powierzchni. Co ważne, skała ta wyróżnia się dobrymi parametrami użytkowymi – jest odporna na ścieranie oraz rozdrabnianie, a także wytrzymała na szok termiczny związany z nagrzewaniem się i szybkim wychładzaniem, co pozwala mu na zachowanie stałości wymiarowej. Cechuje się ponadto niewielką nasiąkliwością, przez co nie wchłania zbyt łatwo zanieczyszczeń, ani niesionych z wodą opadową, ani pochodzących z pyłów zawieszonych w powietrzu. Jest mrozoodporny, jego powierzchnia nie ulega więc niszczeniu wskutek działania niskich temperatur.
Łupek szarogłazowy zarówno ze względu na swoje uwarstwienie, jak i obecność wielu tworzących go minerałów oferuje bardzo zróżnicowany wygląd. Możliwe zabarwienie kamienia obejmuje różne odcienie szarości, także wpadające w niebieski. Występuje również w odcieniach beżu, od dość jasnego po ciemny brąz. Zdarzają się też fragmenty nieco ciemniejsze czy lekko wpadające w zieleń. Kolorystyka łupku sprawia, że bardzo dobrze komponuje się z innymi materiałami, może więc był łączony zarówno z drewnem, jak i różnymi rodzajami tynku czy cegły licowej. W zależności od swej formy będzie pasował zarówno do budynków nowoczesnych, gdzie będzie znakomicie współgrał z dużymi przeszkleniami czy elementami wykonanymi ze stali nierdzewnej albo anodowanego aluminium, jak i klasycznych, dobrze łącząc się z drewnem lub dachówką ceramiczną.
Rodzaje łupków szarogłazowych przeznaczone na elewację
Szarogłaz jest dostępny w kilku różnych odmianach związanych z kształtem i obróbką materiału, dzięki czemu przy jego wykorzystaniu można uzyskać różne efekty dekoracyjne. Popularną odmianą jest kamień cięty jednostronnie, występujący w postaci fragmentów o wysokości około kilku centymetrów. Może on być dobierany tak, by miał dość równe lico, a także w postaci nieposortowanej lub obejmującej tylko elementy o zróżnicowanej grubości. Stylowy i ciekawy wygląd oferują płytki kamienne o nieregularnych krawędziach oraz niewystandaryzowanych wymiarach. Okładzina tego rodzaju dobrze pasuje do budynków w stylu rustykalnym i tradycyjnym, zapewniając unikalny charakter fasady i dając duże możliwości, jeśli chodzi o kształtowanie jej wyglądu. Taki typ materiału nadaje się również na elementy ścieżek ogrodowych czy do wykańczania powierzchni tarasów.
Bardzo interesujące są płytki z kamienia elewacyjnego ciętego czterostronnie. Mają one wystandaryzowane rozmiary i są układane w równych rzędach, podobnie jak typowe okładziny ceramiczne. Łupek cięty czterostronnie występuje w kilku odmianach, jeżeli chodzi o wymiar płytek – dostępne są szerokości 20, 30, a także 40 cm oraz wysokości 8, 10, 12 i 15 cm. Płytki z szarogłazu są stosunkowo cienkie i mają od 1 do 3 cm. Ten rodzaj okładziny może być zastosowany bez przeszkód zarówno na fasadzie domu zaprojektowanego tradycyjnie, jak i w nowoczesnych budynkach, podkreślając związek z naturą i stanowiąc świetne urozmaicenie całości.
Okładziny z łupku szarogłazowego mogą być układane na różne sposoby. Możliwy jest montaż bezspoinowy, co wymaga bardzo dobrego dopasowania do siebie bocznych powierzchni sąsiadujących fragmentów. Jest to dość proste w przypadku płytek ciętych czterostronnie, jednak przy kamieniu nieregularnych znacznie zwiększa konieczny nakład pracy. Przyklejanie kamieni bez fugi jest też na ogół stosowane w przypadku korzystania z elementów ciętych jednostronnie. Dobrym sposobem na uzyskanie powierzchni bez widocznych łączeń jest przyklejanie kamienia na zakładkę, wymaga to jednak starannej obróbki krawędzi. Wielu użytkowników decydujących się na użycie płytek o nieregularnych kształtach decyduje się jednak na układanie kamienia fugowanego.
Układanie elewacji z kamienia naturalnego
Montaż okładziny elewacyjnej z łupku z wykorzystaniem fugi pozwala na uzyskanie ciekawych efektów dekoracyjnych. Fuga może być dobrana tak, by kontrastowała z kamieniem, będąc od niego jaśniejszą lub ciemniejszą, a także harmonizować z jego wybarwieniem, co sprawi, że będzie zdecydowanie mniej widoczna. Fugowanie łupku pozwala na dobre zabezpieczenie struktury muru znajdującego się pod okładziną, a także podnosi walory dekoracyjne gotowej elewacji. Ułatwia też pracę przy dobieraniu poszczególnych fragmentów, ponieważ przy większych odstępach między poszczególnymi kamieniami łatwiej dopasowywać do siebie ich nieregularne krawędzie.
Podobnie jak przy układaniu innych okładzin kluczowym elementem, o który należy zadbać, jest to, by podłoże było czyste i równe. Ponieważ okładzina z kamienia ma dość znaczną masę może być układana tylko na murach, które zapewniają odpowiednią nośność. Przygotowanie podłoża pod przyklejanie płytek z kamienia naturalnego wymaga zapewnienia właściwej chłonności, na ogół niezbędne będzie więc zastosowanie gruntu, który ułatwi wiązanie użytej zaprawy. Przyklejając elementy kamienne, trzeba pamiętać o tym, by używać zapraw na bazie cementu, które nie będą powodowały odbarwień materiału.
Klejową zaprawę cementową nanosi się podobnie jak przy okładzinach ceramicznych przy pomocy typowej pacy. Elementy muszą być lekko dociśnięte i co najważniejsze prawidłowo dobrane do miejsca, w którym się znajdą. O ile przy klejeniu płytek czterostronnie ciętych nie będzie to żadnym problemem, o tyle przy kamieniach o nieregularnych kształtach potrwa znacznie dłużej, dlatego należy pamiętać, by nie przygotowywać zawczasu zbyt dużej ilości zaprawy, jeśli nie ma ona odpowiednio długiego czasu urabialności. Warto pamiętać, że w przypadku wykonywania elewacji na murach o większej wysokości konieczne może być zastosowanie kotwienia mechanicznego do powierzchni o właściwej nośności, a w przypadku nadproży niezbędne okaże się użycie specjalnych wsporników.
Po przyklejeniu elementów z kamienia powstałe między nimi przerwy powinny być wypełnione odpowiednią spoiną. Podobnie jak przy wyborze kleju należy decydować się wyłączenie na fugi przeznaczone do kamienia naturalnego, w przeciwnym razie jego powierzchnia może ulec zabrudzeniu, a spoina nie będzie miała wystarczającej trwałości. Ponieważ w przypadku nieregularnych powierzchni, jakie uzyskuje się przy układaniu kamienia, nie można stosować takich samych technik, jak przy spoinowaniu ceramiki najlepiej będzie użyć specjalnego rękawa służącego do fugowania. Wypełnia się go półpłynną masą, a następnie wprowadza w szczeliny, wyciskając ją z przypominającego stożkowaty worek elastycznego rękawa. W zależności od grubości fugi w większości tego rodzaju urządzeń można dobrać końcówkę o odpowiedniej średnicy. W przypadku stosowania fug silikonowych są one nanoszone bezpośrednio z kartuszy, jednak ich użycie na większych fragmentach i przy dużej szerokości spoiny będzie dość kosztowne.
